Tác phẩm: Concierto de Aranjuez
Tác giả: Joaquin Rodrigo (1901-1999)
Biểu diễn: Pepe Romero
Aranjuez là tên của cung điện hoàng gia Tây Ban Nha nằm ở một thị trấn nhỏ cách Madrid, thủ đô Tây Ban Nha, khoảng 48 km. Sau này Aranjuez được thế giới biết đến qua bản "Concerto de Aranjuez" của Joaquín Rodrigo.
Joaquín Rodrigo (1901-1999) là một nghệ sĩ dương cầm mù. Năm lên ba, ông mắc bệnh bạch hầu, gia đình không sớm phát hiện, nên ông bị mù đôi mắt. Năm lên tám, ông bắt đầu học đàn dương cầm và vĩ cầm, đến năm 16 tuổi ông học thêm lớp hòa âm và sáng tác. Ông cùng các bậc tiền bối là Isaac Albéniz, Manuel de Falla và Enrique Granados (người đã gợi hứng cho bà Consuelo Velazquez sáng tác bài Besame Mucho). Bốn gương mặt này sau đó được liệt vào hàng Tứ Quý nhờ công lao làm giàu dòng nhạc cổ điển Tây Ban Nha.
Bản concerto này của ông được viết cho guitar và dàn nhạc vào năm 1939, tại Paris. Có một điều rất lạ là tác giả Joaquín Rodrigo đã viết một bản hợp tấu ghi ta rất đẹp rất hay, diễn đạt được tinh hoa của Tây ban cầm cho dù đây không phải là nhạc cụ sở trường của ông. Sinh thời, ông sáng tác sở trường bằng đàn piano chứ không biết chơi đàn ghi ta. Nhưng nhờ cái lỗ tai thần kỳ của một người khiếm thị, nhờ sức tưởng tượng dồi dào trong tâm trí, mà ông Joaquín Rodrigo lại mô tả được, dù chưa bao giờ nhìn thấy, một khu vườn xinh đẹp, diệu kỳ.
Concerto này gồm 3 hành âm - tổ khúc (mouvement):
a. Allegro con spirito : Diễn đạt tình yêu đằm thắm trong tuần trăng mật của ông với người vợ là Victoria Kamhi. Những tháng ngày hạnh phúc trong tuần trăng mật của họ khi hai người cùng sánh đôi trên con đường ở Aranjuez. Và với những lý do như thế, bản nhạc ra đời với tên gọi Concierto de Aranjuez.
b. Adagio: Diễn tả nỗi đau do mất đứa con đầu lòng khi đang mang thai của mình. Rodrigo đã dành trọn cả một đêm, một mình, trong bóng tối, viết nên chương 2 concerto này. Đó có lẽ là thời điểm đáng buồn nhất trong cuộc đời vợ chồng ông. Chúa đã không cho ông đôi mắt, và giờ còn đem theo cả đứa bé đi. Đây là hành âm được biết đến rộng rãi nhất, thường được gọi là
Aranjuez, mon amour(Aranjuez tình yêu của tôi), do giai điệu tha thiết, yên tĩnh và trầm lắng của nó.
c. Allegro gentile : Diễn tả tâm trạng tìm thấy sự khuây khỏa sau nhiều năm dài u sầu.
Trong số các bài hợp tấu dành riêng cho ghi ta cổ điển, bản Concierto de Aranjuez là tác phẩm cực kỳ nổi tiếng. Với hơn một ngàn phiên bản ghi âm, kể cả những phiên bản có đặt lời hay không, khúc đàn Aranjuez trong hậu bán thế kỷ XX, giúp cho Tây ban cầm cổ điển trở nên vô cùng phổ biến.
Bản hợp tấu trở nên nổi tiếng ngay từ lần biểu diễn đầu tiên vào năm 1940 tại nhà hát lớn thành phố Barcelona. Giai điệu tha thiết lại càng u buồn da diết trong thời kỳ nội chiến Tây Ban Nha.
Về sau này, trong quyển tiểu sử viết về ông Rodrigo Joaquín, vợ của tác giả là nghệ sĩ dương cầm Victoria Kamhi kể lại rằng : chồng bà đã viết khúc adagio trong tâm trạng chán nản tuyệt vọng, nhưng đó là một nỗi buồn gia đình do mất mát riêng tư. Vào thời ấy, hai vợ chồng chờ đón đứa con đầu lòng. Tác giả đã gần 40 tuổi, khó khăn lắm mới lập được gia đình. Nhưng niềm vui làm cha sẽ không tới vì đứa bé sinh non, chết từ khi mới lọt lòng. Nhiều năm sau đó, hai vợ chồng mới có được một đứa con gái.
Xin mời nghe qua tiếng đàn của Nghệ sĩ Pepe Romero
